Δεν έφαγε αυτός το κέικ, ο δράκος έσπασε το τζάμι, το γάλα χύθηκε μόνο του. Γιατί λέει συνεχώς ψέματα; Πριν βιαστείτε να μαλώσετε το...
Τα παιδιά λένε ψέματα για δεκάδες λόγους. Όταν, π.χ., φοβούνται την τιμωρία ή απλώς πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο τα πράγματα θα γίνουν πιο εύκολα. Όταν θέλουν να δοκιμάσουν τα όριά τους και προσπαθούν να δουν αν μπορούν να μας κοροϊδέψουν. Όταν δεν έχουν ακόμα ξεκάθαρα στο μυαλό τους τα σύνορα του φανταστικού και του πραγματικού κόσμου κι έτσι «στολίζουν» την αλήθεια με περισσότερα στοιχεία. Ή όταν, επειδή έχουν ισχυρή φαντασία, λένε κάτι που εμείς θεωρούμε ψέμα, αλλά είναι απλώς μια διαφορετική άποψη της αλήθειας.
Το πιο μικρό μου ψέμα
Τα παιδιά αρχίζουν να λένε ψέματα από πολύ μικρή ηλικία, απ’ όταν δηλαδή αρχίζουν να μιλάνε και να εκφράζουν τα διάφορα νοήματα.
Ωστόσο, στις πολύ μικρές ηλικίες, ένα παιδί δεν έχει συναίσθηση ότι ψεύδεται. Συνήθως λέει μια ανακατασκευασμένη μορφή της αλήθειας ή χρησιμοποιεί μια ανακρίβεια που το βολεύει.
Ένα από τα πιο γνωστά τέτοια παραδείγματα είναι η απάντηση στην ερώτηση «ποιος έκανε τη ζημιά;». Το κλασικό ψέμα που ενοχοποιεί τη γάτα ή κάτι παρόμοιο –και εξίσου απίθανο– είναι το πιο συνηθισμένο στην τρυφερή ηλικία. Δεν έχει όμως το δόλο που έχει το ψέμα ενός μεγαλύτερου παιδιού. Είναι απλώς ένα μέσο που χρησιμοποιεί εκείνη τη στιγμή για να βγει από τη δύσκολη θέση.
Ο μικρός Στέφανος λέει συχνά στη μαμά του πως μέσα στην ντουλάπα μένει ένας δράκος. Η μητέρα του το ερμηνεύει σαν φόβο, ωστόσο στην πραγματικότητα αυτό το ψέμα είναι ένας τρόπος να εξερευνήσει το παιδί κάποια πράγματα. Ένας λεκτικός κυρίως τρόπος για να δει ποια είναι η δύναμή του. Πώς μπορεί να πείσει, πώς να αντιδράσει στον κόσμο και πώς να διευθετήσει τις σχέσεις του με τους άλλους. Έτσι, καταφεύγει στο ψέμα όχι με τη συνειδητή επιθυμία να εξαπατήσει, αλλά περισσότερο για να κάνει μια κίνηση αυτονομίας. Αυτό συμβαίνει βέβαια στις πολύ μικρές ηλικίες, γιατί στις πιο μεγάλες τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. «Έχω κάνει ζημιά και η ζημιά τιμωρείται», είναι η σκέψη του παιδιού. Έτσι, από τεσσάρων ετών και πάνω, το ψέμα αρχίζει να είναι πιο συνειδητό, είναι ο τρόπος για να γλιτώσει από τις αρνητικές συνέπειες.
Υπάρχει και άλλη μια μορφή που τη βλέπουμε στα παιδιά τριών μέχρι έξι ετών, εκεί όπου τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας είναι ακόμα πολύ ρευστά. Το παιδί έχει διαβάσει μια ιστορία ή έχει δει ένα έργο που του άρεσε πάρα πολύ και το μεταφέρει στους γύρω του σαν να ήταν μια προσωπική του πραγματική εμπειρία. Έτσι, είτε βάζει τον εαυτό του μέσα στην ιστορία είτε λέει ότι «ναι, εγώ πήγα εκεί, είδα αυτό», ενώ δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο.
Μην το πείτε ψεύτη
Τι πρέπει όμως να κάνει ο γονιός σε αυτές τις περιπτώσεις; Κατ’ αρχήν, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αποκαλέσετε το παιδί «ψεύτη». Δεν χρειάζεται καν να το μαλώσετε. Μπορείτε απλώς να το επαναφέρετε στην τάξη και να του πείτε ποια είναι η αλήθεια. Ή ακόμα, ήρεμα κι απλά, βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει ποιο είναι το πραγματικό και ποιο το φανταστικό. Δώστε του να καταλάβει με παραδείγματα αυτές τις διαφορές. Η τιμωρία είναι το πλέον ακατάλληλο μέσο. Προτιμήστε να του εξηγήσετε πού έκανε λάθος και κυρίως να του δώσετε το σωστό παράδειγμα.
Αν δεν θέλουμε ένα παιδί να λέει ψέματα, θα πρέπει οι άνθρωποι που αποτελούν γι’ αυτό πρότυπο, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί, να μην το τιμωρούμε όταν λέει την αλήθεια. Όταν, για παράδειγμα, ρωτάμε ποιος έκανε μια αταξία και το παιδί ομολογήσει το φταίξιμό του, αν το μαλώσουμε, θα είναι σαν να του δείχνουμε ότι την επόμενη φορά το να πει την αλήθεια δεν πρόκειται να το βοηθήσει. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να του δείξουμε τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. Το παιδί συνήθως εκλαμβάνει ως τιμωρία τις φωνές, το θυμό και τον κακό τρόπο της μητέρας ή του πατέρα του. Όταν με ψυχραιμία και ηρεμία ο γονιός του δηλώσει, π.χ., «χάλασες το DVD, λυπάμαι πάρα πολύ, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα δεις ταινία το απόγευμα», αυτό δεν είναι τιμωρία, είναι φυσική συνέπεια των πράξεών του κι έτσι είναι πολύ πιο εύκολο για το παιδί να δεχτεί ότι το έκανε. Ακόμα, κάνουμε μια συζήτηση μαζί του ώστε να καταλάβει ότι τα ψέματα δεν βοηθάνε και ότι μερικές φορές μπορεί ένα ψέμα βραχυπρόθεσμα να βοηθήσει ή να ακούγεται καλό, αλλά μακροπρόθεσμα θα αποκαλυφθεί η αλήθεια κι αυτό θα είναι τελικά εις βάρος του.
Όταν το παρακάνει
Κάποιες φορές τα ψέματα δεν είναι απλή ιστορία. Κυρίως όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε το βαρόνο Μινχάουζεν μέσα στο ίδιο μας το σπίτι. Όταν τα παιδιά αρχίσουν να λένε το ένα ψέμα πίσω απ’ το άλλο και οι συζητήσεις τους περιλαμβάνουν περισσότερα ψέματα παρά γεγονότα, τότε έχουμε ένα σημαντικό πρόβλημα. Αν το παιδί φτάσει στο σημείο να υπερβάλλει συνέχεια, ειδικά μετά την ηλικία των πέντε ή έξι ετών, πρέπει να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει στην ψυχή του και για ποιο λόγο καταφεύγει στα ψέματα. Είναι πολύ πιθανόν αυτό να γίνεται είτε γιατί νιώθει ανασφάλεια είτε γιατί υπάρχουν κάποια προβλήματα τα οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί με άλλο τρόπο. Τότε χρειάζεται σοβαρή αντιμετώπιση και η βοήθεια ειδικού. Μέχρι την ηλικία των πέντε ή έξι ετών, όμως, δεν θα πρέπει να ανησυχούμε, μια που τα ψέματά του χαρακτηρίζονται ως… αθώα. Είναι τα μικρά ψεματάκια που βοηθάνε σιγά σιγά ένα παιδί να καταλάβει τι είναι αλήθεια.
Γονεϊκά ψέματα
«Άντε καλέ που πονάει η ένεση!», «Η μαμά δεν θα αργήσει!», «Το σιρόπι είναι πολύ νόστιμο». Πολύ συχνά εμείς οι γονείς επαναλαμβάνουμε μικρά ψεματάκια προκειμένου να καθησυχάσουμε τα παιδιά μας. Με αυτό τον τρόπο –άθελά μας– εμπλεκόμαστε κι εμείς σε μια διαδικασία εξαπάτησης. Θα είναι πιο ειλικρινές από μέρους μας αν κάθε φορά που πηγαίνουμε στη δουλειά τού λέμε πότε ακριβώς θα επιστρέψουμε. Θα πληγωθεί ίσως περισσότερο στην αρχή, όμως μετά θα καταλάβει πως η μαμά του πάντα επιστρέφει.
Τι μπορούμε να κάνουμε
- Το πρώτο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να είμαστε ειλικρινείς. Δεν είναι δυνατόν να πείσουμε το παιδί να μη λέει ψέματα όταν εμείς οι ίδιοι καταφεύγουμε στο ψέμα για οποιοδήποτε λόγο.
- Όταν επιλέγουμε να μην πούμε την αλήθεια ή να τη «χρυσώσουμε», θα πρέπει ο τρόπος μας να μην είναι κραυγαλέος, για να μην πέσει στην αντίληψη του παιδιού. Δεδομένου ότι δεν γίνεται να λέγονται όλες οι αλήθειες σε όλες τις ηλικίες, μπορούμε να τις πούμε σερβιρισμένες με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο.
- Μην πανικοβάλλεστε όταν το παιδί λέει ψέματα. Δεν πρέπει να το αντιμετωπίζετε με άγριες φωνές, προσβλητικές εκφράσεις ή τιμωρίες.
- Δείξτε του εμπιστοσύνη και μάθετέ του με τη συμπεριφορά σας πως όταν λέει την αλήθεια δεν έχει να φοβηθεί τίποτα. Πρέπει να ξέρει ότι μπορεί να σας μιλήσει για οτιδήποτε χωρίς να φοβάται ότι θα θυμώσετε και θα το τιμωρήσετε.
- Το παιδί δεν πρέπει να καταλάβει ότι μπορεί να ξεφύγει μ’ ένα ψέμα, γιατί είναι βέβαιο ότι θα καταφεύγει όλο και πιο συχνά σε αυτή την τακτική.
- Μην το αποκαλέσετε ποτέ ψεύτη. Χωρίς να το καταλαβαίνει, θα οικειοποιηθεί τον τίτλο, με αποτέλεσμα να καταφεύγει στο ψέμα σε κάθε αντίστοιχη περίπτωση στο μέλλον.
- Επαινείτε πάντα την ειλικρίνειά του, και όταν λέει την αλήθεια να το επιβραβεύετε μ’ ένα μεγάλο μπράβο.
- Ενισχύετε την πρωτοβουλία του και κάνετέ το να νιώθει ισότιμο μέλος της οικογένειας.
- Δείξτε του εμπιστοσύνη, ώστε να μη χρειάζεται να δικαιολογείται.
Το θεραπευτικό ψέμα
Κάθε φορά που ο μικρός Γιώργος στεναχωριέται, λέει πως πονάει η κοιλιά του. Εκείνες τις στιγμές που ζητάει απεγνωσμένα την προσοχή σας, μπείτε άφοβα στο ψέμα του. Χαϊδέψτε την κοιλιά του, φιλήστε την και πείτε του πως θα γίνει καλά! Αυτό θα λειτουργήσει σαν θεραπεία για το παραπονεμένο σας παιδί.
Ψέμα ή μισή αλήθεια;
Η Έλενα είναι καθηγήτρια Γαλλικών. Κάποια μέρα γύρισε έξαλλη από το φροντιστήριο. Μια επτάχρονη μαθήτριά της της είπε «κυρία, είστε πολύ άσχημη σήμερα».
Το συγκεκριμένο κορίτσι εκδήλωσε έναν ειλικρινή και ευθύ χαρακτήρα, όμως αυτό που κατάφερε ήταν να πληγώσει τη δασκάλα του. Εκτός λοιπόν από την ειλικρίνεια, θα πρέπει παράλληλα να διδάσκουμε στο παιδί το τακτ και την ευγένεια.
πηγή:kids.in.gr
